Báo Thanh Niên 22:22:00, 09/10/2005 Nhạc hài có bị lãng quên? Tam ca AVT một thời vang bóng với nhạc hài Có thể nói ở vào thời điểm này, khán giả đã quá nhàm chán với loại hình tấu hài, quanh đi quẩn lại cũng chỉ chừng đó mảng miếng. Với lứa khán giả trung niên, chắc chắn nhiều người vẫn còn nhớ đến một thể loại nghệ thuật đã làm bao người say mê bởi chất hài hước hết sức thú vị từng xuất hiện trước đây: Ca nhạc hài. Ở Việt Nam, người sáng tác nhạc hài hước đầu tiên là nhạc sĩ Lê Thương khi ông khám phá ra chất "hài" trong giọng nói của ca sĩ kiêm hoạt náo viên Trần Văn Trạch trên các sân khấu ở Sài Gòn vào những năm sau Đệ nhị thế chiến. Thế là ông viết một loạt ca khúc hài hước dành riêng cho Trần Văn Trạch hát, bắt đầu từ Hòa bình 48 (nhái âm thanh của súng đạn, máy bay dội bom...), rồi Liên hiệp quốc (nhái đủ loại ngôn ngữ Anh, Pháp, Nga, Hoa...) hoặc Làng báo Sài Gòn (1948), Đốt hay không đốt... Trần Văn Trạch đồng thời cũng trở thành người hát ca khúc hài hước đầu tiên. Và khi nhận ra thế mạnh của mình, Trần Văn Trạch đã tự sáng tác những bản nhạc hài cho riêng mình, bản đầu tay là Anh phu xích lô (1951), tiếp theo là Chuyến xe lửa mùng 5, Tai nạn cái tê-lê-phôn, Cái đồng hồ đeo tay, Anh chàng thất nghiệp, Cây bút máy, Đừng có lo... Cùng thời và cũng hát nhạc hài như "quái kiệt" Trần Văn Trạch là ca sĩ Vũ Huyến (tức nhạc sĩ Vũ Minh, tác giả Cô hàng nước), ông này nổi tiếng với các bài hát Cai thuốc lá, Chiếc áo the (của Canh Thân). Nhạc sĩ Đức Quỳnh cũng tham gia viết nhạc hài với Cô Tây trắng, cô Tây đen do 2 ca sĩ Anh Ngọc và Ngọc Long hát - đây có thể là nhóm hát nhạc hài đầu tiên ở Việt Nam. Các nhân vật chức quyền làng xã ở nông thôn miền Bắc bị báo Phong Hóa đặt tên châm biếm là Lý Toét, Xã Xệ cũng đã đi vào nhạc hài (chưa rõ tác giả): "Ông Lý Toét mà cắp cái ô, đi ra phố gặp lúc mưa to. Có bác Xã Xệ lại muốn đi nhờ, tay thì vời vời, miệng hét bô bô: Lý Toét ! Lý Toét". Sau thế hệ của "quái kiệt" Trần Văn Trạch và một loạt "đàn em" là thời kỳ hoàng kim của nhạc hài với sự xuất hiện của "cả một trời... sao" ở cả hai lĩnh vực tân nhạc và cổ nhạc. Kỹ nghệ ghi âm vào đĩa hát (33 vòng, 45 vòng) và sự cạnh tranh quyết liệt của nhiều hãng đĩa như Asia, Việt Nam... đã đưa nhạc hài (ca hài) đến với đông đảo quần chúng. Ở lĩnh vực hài cổ nhạc, Văn Hường là một "hiện tượng". Soạn giả Viễn Châu đã viết khoảng 100 bài cho " Tư Ếch" (Văn Hường) ca, rồi các soạn giả Yên Ba, Quy Sắc cũng góp vô khoảng gần trăm bài nữa chỉ dành riêng cho "thương hiệu" Văn Hường. Sau Văn Hường là nhóm hài của Xuân Phát với những Tình chú Thoòng, 3 chàng độc thân, Làm trai hai vợ. "Nóng máy", nhóm Thanh Việt, Khả Năng, Phi Thoàn, La Thoại Tân cũng nhảy lên sân khấu diễn chung Ách giữa đàng. Ngoài ra, người ta còn soạn những vở tuồng hài như Đắc Kỷ Ho Gà... Bên cạnh hài tân nhạc, cũng có một "thương hiệu" rất được ưa chuộng, đó là ban tam ca AVT. Ban nhạc này ra đời khoảng giữa thập niên 1960 với 3 chàng trai: Anh Linh, Vân Sơn và Tuấn Đăng (AVT lấy từ những mẫu tự đầu tiên trong tên của mỗi người. Anh Linh sau đó được thay bởi kịch sĩ Hoàng Hải, rồi Lữ Liên thay Hoàng Hải nhưng vẫn giữ tên nhóm AVT). Nhạc hài của AVT (hầu hết do Lữ Liên và Duy Nhượng sáng tác) phát triển trên nền âm nhạc dân tộc (đặc biệt là chèo, dân ca Bắc Bộ và Trung Bộ) nên nghe rất gần gũi mà cũng rất hóm. Ra sân khấu, AVT diện khăn đóng, áo gấm thụng ba màu khác nhau. Mỗi người sử dụng một nhạc cụ dân tộc: đàn sến (Tuấn Đăng), đàn cò (Lữ Liên) và trống (Vân Sơn). Khi có những câu thoại thì mỗi người nói rặt giọng của mỗi miền Trung, Nam, Bắc. Dù là bài hát hài nhưng nội dung xuyên suốt, ca từ không tục nhưng hết sức ý nhị, thâm thúy, chẳng hạn: "Người ta chọn vợ chọn chồng, thứ nhất xem tông, thứ nhì xem giống, giống nào trường can? Giống nào trường can??" (bài Trai gái thời đại - người ta chỉ nói can trường tức là anh dũng, gan dạ chứ chẳng ai nói ngược, vậy thì "trường can" có thể hiểu là "giống" này có... cây ba-toong dài !). Những tác phẩm hài quen thuộc của nhóm AVT như Tam nghiệp, Lịch sử mái tóc huyền, Tiên hạ giới, Em tập Vespa, Ba bà mẹ chồng, Đánh cờ người, Đèo Ba Dội, Trai gái thời đại, Đêm Sài Gòn... đến bây giờ nhiều người người vẫn còn thuộc lòng... Cùng thời, nhưng không "nổi đình nổi đám" như AVT - tam ca Tướng Sĩ Tượng cũng để lại ít nhiều thiện cảm với công chúng qua các bài hát Một cây, Xúc xắc xúc xẻ (Duy Nhượng), Hội sợ vợ, Chồng em bé tí (Hoài Ngọc)... Sau 1975, nhạc hài dần dần biến mất, thay vào đó là hình thức tấu hài mà nội dung rất ít khi xuyên suốt, hầu hết chắp vá và dung tục. Chẳng tìm đâu ra một tác phẩm nhạc hài đúng nghĩa mà chỉ lặp đi lặp lại cảnh 2 người đứng trên sân khấu đố nhau hát các bài hát theo từng chủ đề: mẹ, cha, con, trời, mây, nước... hoặc: "Tôi dừng lại ở chữ nào thì anh hát tiếp-bắt đầu từ chữ đó: "Chưa lần gặp lại nhớ mênh mông... Mông, mông (hát tiếp đi !)... Mông... Mông... " - và... chỉ có thế! Tại sao? Rõ ràng là bởi không còn ai viết mà cũng chẳng có người hát nhạc hài chuyên nghiệp. Một loại hình nghệ thuật hết sức độc đáo đã từng tồn tại mấy mươi năm, chẳng nhẽ đã tới lúc khai tử và nếu có ai sực nhớ lại thì cũng chỉ là... hoài niệm? Thanh Niên Thành phần ban AVT trong thập niên 60: - Anh Sinh, Vân Sơn (not Vân Sơn bây giờ), Tuấn Đăng (cho nên mới lấy tên AVT). - Sau đó, vì Vân Sơn và Tuấn Đăng quá nổi, nhận chìm Anh Sinh nên Anh Sinh tách ra, kịch sĩ Hoàng Hải vào thay thế, lấy tên là Anh Hải. - Anh Hải cũng bị Vân Sơn và Tuấn Đăng nhận chìm rồi cũng tách ra. "Bố già" Lữ Liên phải vào thay thế. Sau 75, Vân Sơn nhảy xuống sông Thị Nghè tự tử. Tuấn Đăng biệt tích còn bố già Lữ Liên thì qua Mỹ. Bố Lữ Liên là cha của Tuân Ngọc và Khánh Hà. Tại hải ngoại, Lữ Liên tìm cách tái lập ban AVT gồm có chính ông, Trường Duy (thế cho Vân Sơn ) và Hoàng Long (thế cho Tuấn Đăng) nhưng... như hoa nở trái mùa, khách ngày xưa giờ tan tác hết rồi. Tui có đủ bộ nhạc hài của ban AVT, vài bản nhạc hài của Trần Văn Trạch. Tui đạ upload một ít lên esnip. Link AVT1: http://esnips.com/webfolder/b06f72af-88 ... 569de0cd7e
tôi cũng nghe qua rồi thậm chí là rất thích ban tam tấu này nhưng bây giờ thì tìm không thấy nứa .bạn có thế copi cho tôi được không .tôi ở HN cảm ơn bạn nhiều
Hồi xưa em thích nghe mấy cái này lắm lắm nhưng bây giờ tìm không thấy. Cám ơn Bác đã chia sẻ. Link die hay sao mà không thấy gì hết Bác LinhNam ơi, Bác cho xin lại cái link nhé. Thanks
Xin lỗi các bạn. Thằng E snips dạo này loo côm wa1. Link cứ bị die hoài. Mình đã upload lên site khác. Link: http://myfreefilehosting.com/f/6a73a4a1a4_43.79MB Nếu các bạn nghe thấy thít. Mình sẽ up thêm để phục vụ các bạn.
Em thít chứ sao không Bác tiếp tục pót lên nhé. Em đang tranh thủ down về nghe đây kẻo link die thì hỏng. Cám ơn Bác nhiều.
Chào Bác Linhnam Bác ở Sài Gòn hay ở đâu vậy?. Cho em xin địa chỉ Bác đi hay số ĐT cũng được để em nhờ Bác copy cho em mấy CD với. Em thích môn này lắm. Cám ơn Bác nhiều
Cám ơn bác Linhnam đã review khá đủ về dòng nhạc 1 thời vang bóng này, giúp AE có cái nhìn rõ ràng. Vào thời này, tôi cũng thích thể loại này lắm. Xin cùng bác bổ sung 1 chi tiết nhỏ: Nhắc đến Trần Văn Trạch, bài hát phổ biến nhất, ai cũng biết và hát theo được đó là bài : "Xổ số kiến thiết quốc gia, giúp đồng bào ta mua lấy cái nhà, giàu sang mấy hồi...." không tuần nào không ra rả mỗi khi chưong trình xổ số 4 giờ chiều thứ ba hàng tuần bắt đầu phát sóng trên đài truyền thanh ở SG cũ. Và Ông Trần Văn Trạch (Ông mới chết gần đây ở nước ngoài) chính là anh ruột của Cụ Giáo Sư Trần Văn Khê đó các bác.
Tên "Tuớng Sĩ Tuợng" có sau khi ban AVT hát bài "Đánh cờ người"(?)(lấy từ ý thơ của nữ sĩ Hồ Xuân Huơng), tên này không chính thức bác QH ạ ! Tôi xin được cải chính Nghệ sĩ Trần Văn Trạch là em của GS Trần Văn Khê các bác ạ. Chân thành cám ơn bác Hamcq đã kịp thời nhắc nhở.
