Live sound và biện pháp chống feedback !

EQ loại tốt là loại có tap âm nền thấp, cắt đúng tần số, ko ảnh hưởng nhiều đến dải tần ( nhất là những tần số liền kề). Người làm âm thanh khi nghe một tiếng động phát ra từ loa phải đoán biết là âm thanh đấy thuộc dải tần số nào và điểm đỉnh của nó (hình dung như là đỉnh núi) là khoảng tần số nào. Lúc đầu luyện tập có thể mua đĩa soundcheck về nghe, trong đĩa đấy có

 

những tracks ( 30 đến 32 tracks) tần số âm thanh. ví dụ bật track tần số 1kz lên ta sẽ nghe và nhận dạng được tiếng của 1kz nó như thế nào. Sau đó ta nghe phải nghe tất cả các track và tập phân biệt - ta có thể mở một track bất kỳ sau đó đoán xem đây là tần số nào. Khi ta đã quen và thành thục rồi mới có thể động tới EQ. Đây là việc cơ bản nhất mà người làm âm thanh phải luyện tâp, nếu ko khi làm việc sẽ mất thời gian hơn và có khi cả đời phải làm mò cũng như ko học cộng trừ mà học ngay giải phương trình bậc 2...

 

Khi đã vững kỹ thuật nghe này rồi ta áp dụng vào những loại nhạc cụ khác nhau( e sory là hơi dài dòng vì đây là những bài học mà chuyên gia Masa người Nhật mà sếp em mời sang đào tạo cho bọn e) Ví dụ dải tần của Kick là thấp nhưng thấp từ đâu tới đâu, của Guitar Bass là từ đâu tới đâu, kèn, tom, piano...có kiến thức đó rồi và tập luyện thường xuyên thì khi căn âm thanh biểu diễn hay quá trình show đang diễn ra mình mới có thể xử lý nhanh được. Khi làm Live show ta phải căn EQ cho cả hệ thống và căn cho...E lại hơi dài dòng, bác muốn căn cho việc nghe nhạc hay cho biểu diễn Live show???

 

Khi đã phân biệt được âm thanh này ở dải tần số nào, đỉnh nó ở tần số nào rồi thì trình độ nghe nhạc ( thẩm âm) sẽ mở ra một chân trời mới, bạn sẽ không chỉ nhận xét một âm thanh phát ra là bass hay mid nữa mà lúc đó ta sẽ nói là 50Hz sâu quá hay quá hoặc 50Hz hơi yếu nên bass ko sâu...
Hoặc khi nghe một bản nhạc có tiếng Hi Head ta sẽ biết là bản ghi âm này có thể hiện được tốt dải tần số của High-Hat hay ko.

 

trước đây Em dùng DEQ2496 nhưng đã lâu không dùng nay Em chỉ dùng con Tact2150XDM có nhiều chức năng EQ như LP,HP,BP.... và có Room-correction

To Bác Funktion one Vn, Em tuy nghe nhạc trong phòng nhưng vẫn dùng EQ bởi vì phòng Em nhỏ không đúng tiêu chuẩn chỉ 20m2, thứ hai loa tự đóng mà loa lại to nữa, loa 4 đường tiếng các đường tiếng driver của các hãng khác nhau , trở kháng khác nhau và mổi đường là 1 Ampli vậy theo Bác setup thế nào để bọn chúng sống chung hòa đồng với nhau nếu không dùng EQ,
không biết các Bác ở đâu nếu ở SG mong các Bác nghe dùm bộ dàn và chỉ những tần số um hum để Em cắt bỏ nó.

 

Nếu bạn set up như vậy thì chắc là phải dùng đến Crossover rồi, Cross thông thường sẽ có EQ cho từng đường vậy bạn cắt um ko khó khăn đâu.
Nếu có EQ thì nghe xem tần số nào thừa thì cắt giảm nó đi ở EQ hệ thống cũng được, nếu ko biết tần số nào thừa thì...chờ mình hướng dẫn cho. Mình ở Hà nội, tiếc quá.
Khi nào Rockstorm vào đến HCM mình sẽ liên lạc để qua nghe. Thế bạn dùng Cross gì vậy?

 

Và khi đã biết đánh giá âm thanh, nhận xét âm thanh về mặt dải động ( dải tần số) thì khi có tiếng rú do cộng hưởng phát ra ta co thể suy đoán đươc là ở tần số nào. Những hệ thống đồng bộ, chất lượng cao, set up chuẩn thì rất ít bị cộng hưởng hoặc nếu co thì chỉ vài tần số và mức độ ko nhiều nên chỉ cần giảm bớt một chút EQ là ok. Còn nếu ko thì rất nhiều tần số bị cộng hưởng và tạo nên những tiếng rú ở nhiều tần số khác nhau, lúc đó EQ của bạn sẽ như hình răng cưa và âm thanh khó mà hay, tự nhiên được và tất nhiên khi làm Live show rất dễ bị rú vì Live ko giống nghe qua CD, nhạc công hoặc ca sĩ chỉ cần thay đổi vị trí đứng, đánh mạnh tay hơn một chút...là có thể xuất hiện cộng hưởng.
Nếu hệ thống tốt và đồng bộ ( tôi xin giải thích tại sao đồng bộ cũng rất quan trọng với âm thanh biểu diễn ở những lần sau) để căn EQ cho hệ thống chính chỉ cần 5 đến 10 phút ngược lại các bạn sẽ thấy những sound man cứ ngồi ôm lấy EQ và một tay cầm micro: Alo, alo, một, hai, ba, bốn...cả tiếng đồng hồ để dò tần số cộng hưởng...rồi đến khi trình diễn vẫn bị rú rít ầm ĩ.

 

:lol: :lol: :lol: :lol:
Em thấy nhiều khi cả chuơng trình ca nhạc truyền hình TT của VTV vẫn bị hú rít , rồi ngay cả sân khấu hải ngoại cũng vậy ( chuơng trình live ) . Theo em các chuơng trình ngoài trời thì khả năng bị feedback là ít hơn biểu diễn trong nhà . ( vì bỏ qua được yếu tố cộng hưởng phòng ) . Nhưng sẽ bị ảnh hưởng nhiều hơn bởi thời tiết và tiếng ồn và đuơng nhiên là cần công suất hữu dụng lớn hơn nhiều

 

Chương trình hòa nhạc là một cuộc chơi tập thể nếu một nhạc công, ca sỹ hay sound engineer mắc lỗi hay thể hiện ko chuyên nghiêp thì show diễn sẽ bị ảnh hưởng ngay và nếu là chương trình trực tiếp thì ko có cơ hội sửa chữa mà chỉ rút kinh nghiệm cho lần sau mà thôi.
Ví dụ nếu nhạc công tùy hứng để volume hay đánh thật to thì... hoặc ca sỹ đứng ko đúng vị trí chạy nhảy lung tung ( ko theo kịch bản trước, ko có tập trước- điều này ca sỹ Việt nam rất tùy tiện) sẽ rất dễ bị feedback, thậm chí nhiều ca sỹ của mình còn chĩa micro vào loa monitor thì bố thằng tây cũng ko cứu được...

 

Em đã làm nhiều với các đoàn của Nhật bản và Hàn quốc, e thấy ca sỹ, nhạc công, đạo diễn, sound engineer rất tôn trọng nhau. Trong lúc tập ca sỹ di chuyển từ đâu đến đâu phải được thống nhất trước theo yêu cầu của đạo diễn, người làm âm thanh phải chuẩn bị căn chỉnh trước và khi diễn ca sỹ cũng thực hiện đúng như khi tập, nếu ai sai người đó phải chịu trách nhiệm chứ ko như Viẹtnam chúng ta, mọi tội lỗi đỏ hết cho thằng làm âm thanh.

 

:lol: :lol: Thế cho nên ông làm âm thanh của VN chắc chắn phải pro hơn mấy ông âm thanh người Tây , vì làm việc với 1 loạt bát nháo thế mà vẫn chỉnh ngon đựoc :lol: :lol:

 

Cũng ko hoàn toàn như vậy. Để một buổi biểu diễn thành công la cả một tập thể cho nên muốn chuyên nghiệp như tiêu chuẩn quốc tế thì mọi người cùng phải trở học tập để chuyên nghiệp hơn. Quan trọng là mình phải biết thế nào là chuyên nghiệp, quốc tế người ta làm như thế nào va mình quyết tâm là ok. Bọn Nhật và Hàn quốc cũng nói là cách đây 20 năm họ cũng như mình thôi nhưng họ bắt chước người Mỹ, Châu âu và luôn học hỏi nên mới được như vậy và họ sẽ còn phải học hỏi nhiều nữa, vậy Vietnam ta thì sao???

 

cái này đúng quá. Ở VN mình, người biểu diễn luôn muốn kết quả tốt đẹp nhưng chẳng chịu tập luyện và phối hợp với "sound operator" gì cả. Mình có góp ý hoặc đề nghị này nọ thì họ cũng không thèm để ý đến những người như mình - những thằng thợ (trong mắt họ)... Thậm chí việc cầm micro, trước mỗi chương trình, mình đều dặn dò đồng thời in ra giấy đưa cho họ đọc, họ cũng chẳng để tâm.

 

Một vấn đề quan trọng nữa của việc setup âm thanh biểu diễn là Delay.
Tôi xin đề cập đến delay của hệ thống FOH, center fill...trước còn delay line dễ hơn xin đề cập sau.
- Âm thanh từ mỗi loa hay mỗi driver phát ra sẽ có điểm xuất phát khác nhau và đến tai người nghe sẽ khác nhau và kết quả là ta có thể nghe các dải âm thanh hoặc âm thanh của từng nhac cụ ko được đều, nếu lệch nhau nhiều quá ta sẽ cảm thấy như là ban nhạc chơi ko đúng nhip. Độ chênh lệch này với các Driver trong cùng một thùng loa rất ít ( vì độ dài ngắn của củ loa chênh lệch nhau ko nhiều). Hiện tượng này rất khó phân biệt khi ta nghe âm thanh ở nhà vì khoảng cách từ màng loa tới tai ko lớn và thường thì các driver được đặt trong cùng 1 thùng, gần như cùng trên 1 mặt phẳng.
- Độ chênh lệch này sẽ lớn hơn nếu ta sử dụng các loại loa khác nhau cho một sân khấu ( các bạn sẽ thấy ngay một bộ âm thanh biểu diễn sử dụng 1 loại loa sẽ rất dễ cân chỉnh và nghe sẽ hay hơn nhiều nếu ta sử dụng 4-5 loại loa cho hệ thống chính và tất nhiên nếu dùng các loại amply khác nhau, dây loa khác nhau thì còn tệ hơn nữa)
-Điều gây nên sự chênh lệch lớn hơn nữa thùng loa Sub và Top được thiết kế khác nhau và khi lắp đặt cũng tạo ra sự chênh lệch về khoảng cách giữa màng loa và tai người nghe. Ví dụ hệ thống Sub( thường đặt dưới đất) bố trí lùi về phia sau hoặc tiến về phía trước so với hệ thống Top- nhiều khi lên tới vài mét
-Thêm nữa vận tốc của từng dải tần số âm thanh di chuyển trong ko khí ko đều nhau và còn phu thuộc vào thời tiết nhiệt độ, độ ẩm...

Tóm lại hiện tựong trên gây ra sự lệch pha giữa các driver trong 1 thùng và giữa các thùng loa với nhau.

Nếu làm âm thanh biểu diễn ko chuyên nghiệp thì ko cần quan tâm đến việc này, miễn là kêu to, ko bị rú là ok. Còn làm âm thanh biểu diễn chuyên nghiêp thì bắt buộc phải sử lý vấn đề này.

Cách sử lý như sau:

 

Để sử lý hiện tượng lệch pha trong 1 thùng loa tôi xin lấy ví dụ hệ thống loa hiện nay tôi đang làm là Funktion-one ( F1) loại T ( touring). Hệ thống gồm:

Top cabinet (R5T): gồm 3 drivers
1 chiếc 12'' Low-Mid phụ trách dải 114Hz- 445Hz
1 chiếc 8'' Hi- Mid phụ trách dải 437Hz - 5,77Khz
2 chiếc 1'' Hi phụ trách dải 5,77Khz-22Khz
Low cabinet ( F218): Gồm 2 drivers 18'' 40Hz-280Hz.
Sub cabinet ( Infrabass): Gồm 2 driver 18" dải tần 20-90Hz.

Để cân pha của thùng Top vì có 3 loại driver khác nhau nên phải dùng delay trong crossover để chỉnh( tôi dùng crossover XTA DP448), nhà sản xuất đã tính toán và cung cấp số liệu để ta có thể tự cân chỉnh, cụ thể: 12'' 1,500ms, 8'' 5,151ms, 1'' 5,517ms. Tức là lấy Low driver làm chuẩn khi đặt cả bộ chồng lên nhau ( mặt trước của các thùng loa thẳng hàng) thì Driver của Low sẽ tụt vể phía sau nhiều nhất nên lấy nó làm chuẩn và đặt delay bằng 0 sau đó đến 12'', 8''.1'' do đó 1'', 8'',12'' driver phải đặt delay ( độ trễ, độ đồng phase so với 18'' low driver) là 5,517ms, 5,151ms, 1,500ms.

Thùng Low và Infrabass đều có 2 driver cùng loại nên ko cần chỉnh pha nội bộ trong thùng.

Việc chỉnh phase hay delay cho thùng loa hoặc cả hệ thống để thẳng hàng coi nhu xong và có vẻ như quá dễ. Đúng, chỉnh phase cho 1 thùng Top rất dễ, chỉ cần đưa thông số của nhà sx loa vào crossover là xong( tất nhiên là phải dùng Crossover xịn thì mới có chức năng Hi-end này). Nhưng trong Live show đâu phải lúc nào ta cũng có thể kê Low, Sub, Top thẳng hàng hặc ta dùng thêm một hay nhiều hệ thống nữa làm Infill hoặc centerfill thì phải cân phase của cả hệ thống. Cân chỉnh tốt là khi nghe ta có cảm nhận là âm thanh phải xuất phát từ giữa sân khấu phát ra chứ ko phải từ cụm loa nào. Và đặc biệt là để volum nhỏ nhưng tiếng ra rất mạnh vì cả hệ thống đồng pha nên năng lượng ko bị triệt tiêu hay làm suy giảm tiếng của nhau. Nếu chỉnh ko tốt âm thanh sẽ bé, nghe ko thấy sảng khoái, thậm chí âm thanh hỗn độn, tiếng bass ko quyện, ko cùng nhip với tiếng Mid, tệ hơn là nghe như loa ở phường, tai trái nghe một âm thanh, tai phải một âm thanh khác trễ hơn, nhại lại âm thanh tai trái...

Một trường hợp lệch phase tồi tệ nhất và dễ cảm nhận nhất các bạn có thể thử đó là đảo ngược tín hiệu của loa Sub một kênh, sau đó mở cả hệ thống stereo 2 kênh bạn sẽ thấy tiếng bass rất yếu như biến đi đâu mất, yếu hơn cả khi chỉ mở 1 kênh. nhưng khi ngắt 1 kênh đi thì tiếng sub lại quay lại, như vậy nếu cân pha ko chuẩn thì tiếng sẽ ko hay thậm chí công suất giảm đi rất nhiều.

Vậy cân phase của Top với Low, với Sub, với hệ thống khác phải làm như sau:

 

To bác Funktion one Vn. Bác cho em hỏi mua đĩa soundcheck mà bác đã nói ở trên thì mua ở đâu?Hoặc tải ở đâu?Bác có link cho em tải với. Em ở Tp.HCM

 

Bác cho hỏi 1 tí : Trong thông số kỹ thuật, ký hiệu nào chỉ tốc độ của driver vậy bác ( để chỉnh delay )
Cám ơn bác nghen.

 

Thông số này la Delay, đơn vị tính là thời gian ( giây hoặc mili giây) mS hoặc có thể đổi ra chiều dài đơn vị là mét. Trong Crossover XTA bạn có thể vào menu để đổi đơn vị tính là thời gian hoặc khoảng cách. Dùng đơn vị khoảng cách sẽ tiện lợi hơn khi ta chỉnh Delay line.
Ví dụ hệ thống loa Delay cách hệ thống loa chính FOH bao nhiêu ta có thể đo bằng thước sau đó đưa số liệu đó vào phần Delay.
Tất nhiên cách làm đó chỉ cho những người mới hoặc để kiểm tra lại hoặc tham chiếu khi ta dùng tai để nghe hay dùng máy tính để đo.

 

Bác cho hỏi thêm nữa nghen, theo kinh nghiệm của bác thì chỉnh độ nhay của các driver như thế nào ? Cụ thể các driver của mình là : Bass : 98dB ; mid : 111dB ; Tweefer 101dB .
À ! mà đơn vị của nó tính bằng thời gian còn ký hiệu nó là gì vậy bác ? Vì trong cataloge của nó mình ko thấy phần nào để đơn vị là ms hay mms cả .
Cám ơn bác

 

Độ nhạy của Driver thì chỉnh thế nào được??? Thông số Delay để cân phase của các Driver trong 1 thùng loa thì nhà sản xuất đưa ra chứ nhà sản xuất Driver làm sao đưa ra được vì thông số này phụ thuộc vào thiết kế thùng và cách lắp đặt Driver vào thùng. Mà thông số này người chỉnh âm thanh chuyên nghiệp cũng có thể nghe hoặc đo được đâu khó khăn gì.

 

Bác Funktion one Vn chưa trả lời cho em biết là muốn mua đĩa soundcheck mà bác có nói đến thì phải mua ở đâu? Em ở SG đang quan tâm đến nó nè

 

Ok sang tuần mình up lên web nhé.

 

Bác làm một em Klark-teknik là chuẫn đấy, em thấy bọn PA của tây nó khen lắm, nhưng ở VN em chưa được thử bao h ... chả biết thế nào

 

Klark-teknik bọn tây gọi là Kit-ty loại này có thể nói là rất tốt và rất thông dụng và rất đắt tiền.
Bác nào tập cắt hú mà có con này thì...

 

Gửi bác one VN !
Cho mình hỏi về hiện tượng rú rít của micro một chút :
Chẳng là có cái karaoke trong nhà.
Dạo trước cái ampl chỉ tầm 200W, thì có thể chỉnh eccho,trép thì hết hú và ca được ( mình đang dùng loa Bose 301 )
Sau khi nâng con prề power lên 800W, các thiết bị khác vẫn như cũ thì....chưa ca, chưa trộn nhạc. chỉ cần mở volum mức ca được thì rú rít inh ỏi, phải giảm hết eccho, và giảm trép.
Theo hướng dẫn của bác Thảo, mình đã đổi sang cái mixer Pionner zin, micrô SHURE SM58 hàng Mexico , nhưng tình hình vẫn như cũ, nghĩa là chỉnh eccho, trép vửa tầm, volum vửa đủ thì chưa trộn nhạc và chưa ca thì vẫn rú rít inh ỏi. Mình đã đặt loa xoay đủ hướng nhưng vẫn không cải thiện được.
Theo bác thì có phải tần số tai người không nghe được làm cho rú rít và mình phải cân chỉnh làm sao ?
Xin cảm ơn !